مهارت مواجهه با هیجانات

مهارت مواجهه با هیجانات

هیجانات مختلفی در انسان وجود دارد مانند ترس، غم، شادی و خشم که اگر این احساسات و هیجانات به خوبی کنترل نشوند توانند تاثیراتی ناخوشایند و منفی بر سلامتی جسم و روان ما باقی بگذارند و می توانند دیگر اطرافیان ما را نیز تحت تاثیر قرار دهند. اگر توان این را داشته باشیم که احساسات چگونه برخورد نماییم آنها را به شکل وحی و درس تجربه نمایم مهارت مقابله با هیجانات سبب می گردد که فشار روانی و احساسی کمتری را متحمل شویم.
ما در طی روز هیجانات و موقعیت های متفاوتی را احساس و تجربه می نماییم. یک روز بسیار خوشحال هستیم و در پوست خود نمی گنجیم اما ممکن است روزی دیگر غمگین باشیم، بترسیم و یا به شدت خشمگین باشیم. در این میان شاید افرادی را دیده باشید که در اصطلاح عوام افرادی جوگیر هستند و قادر نخواهند بود هیجانات خود را به خوبی کنترل نماید.
این گونه افراد در زمانی که ناراحت و خشمگین می‌شوند داد و فریاد بسیار می‌کشند، وسایل را به اطراف پرتاب می‌کنند و اگر هم در موقعیت شادی و شعف قرار بگیرند خنده های بلند آنها نیز برای دیگران آزار دهنده خواهد بود. اینگونه افراد در زمان دعوا رفتارهای بسیار خشن و تند از خود بروز می‌دهند که غیرقابل مهار است.
رفتارها و احساسات انسان ها از زمان به دنیا آمدن و در دوران کودکی شکل می گیرد و در طی سالها و تعاملات اجتماعی با دیگر افراد به تکامل نهایی می رسد.
در دسته بندی کلی چهار نوع هیجان در انسان وجود دارد. احساساتی مانند ترس، غم، شادی و خشم. این هیجانات در صورت عدم کنترل می تواند به ابزاری تبدیل شود که برای خود و اطرافیان مضر و آسیب رسان باشد.
البته باید به این نکته توجه داشته باشید که هیجانات تنهایی ضرر ندارند، بلکه ما هستیم که باید بدانیم چگونه با آنها برخورد کنیم و آن را به شکلی سالم تجربه نماییم.

هیجان چیست؟

هیجان به کلیه احساسات و حالت های روحی و روانی که به صورت مثبت و منفی گفته می‌شود که با علائم جسمانی خود را بروز می دهد. گاها به جای کلمه هیجان از واژه هایی مانند شور، عاطفه، احساس و… استفاده می شود.
انسان نسبت به پیرامون خود حساس بوده و نسبت به آن واکنش های هیجانی بروز می دهد. واکنش های هیجانی می تواند به اشکال خشم، ترس، محبت، انزجار، امید، یاس، نگرانی، احساس حقارت، غم و اندوه، شادی، تعجب، خجالت، پشیمانی، دلسوزی و… خود را نشان دهد.
انسان ها دو دسته هیجان را در زمان حیات خود تجربه می کنند. در دو سال ابتدایی حیات هیجاناتی مانند شادی، غم و اندوه، عصبانیت و ترس در کودک نمایان می گردد. با بالا رفتن سن هیجانات ثانویه به صورت های خجالت، حسادت و غرور در شخص پدیدار می گردد.

ابعاد هیجان

هر هیجانی دارای سه بعد است:
بعد فیزیولوژیک: این بعد از هیجانات شامل تغییرات جسمی است که بر اثر بروز هیجانات در انسان بروز می کند. به عنوان مثال فردی که از موضوعی ترسیده است دچار ضربان قلب یا مشکلات گوارشی می شود.
بعد شناختی: هر هیجان در پی افکاری به وجود می آید. مثلاً در زمانی که داروخانه تنها به سر می بریم، در صورت شنیدن صدایی ممکن است گمان ببریم که دزد به خانه آمده و در نتیجه حس اضطراب در ما به وجود آید.
بعد رفتاری: بعد از هر هیجان رفتارهایی از ما بروز می کند. در زمانی که خشمگین هستید ، فریاد می زنید.آیا ممکن است زمانی که دچار استرس می شوید ناخنهای خود را بجوید.

مدیریت شناختی هیجان

به نشانه های موجود در خود دقت نمایید: هیجانها زودگذر هستند آنچه که مهم است این است که در زمانی اندک بعد از به وجود آمدن آن بتوانیم در سریع‌ترین زمان ممکن آن را شناسایی کرده و کنترل و مهار رفتارهای خود را در دست بگیریم تا در نهایت منجر به انجام اعمالی نادرست نشود.
در زمان دچار شدن به هیجان یک گام به عقب بروید و اینگونه تصور کنید که شخص دیگری با این هیجان درگیر شده است. با این فاصله گیری قادر خواهید بود بهتر درک نمایید که در حال تجربه کردن چه هیجانی هستید و رفتار مناسب در این شرایط چه چیزی است.

برای آنکه بتوانید هیجان های خود را در سریعترین زمان ممکن بشناسید باید به نشانه هایی در خود و رفتار خود توجه نمایید:

نشانه های بدنی:

زمانی که دچار هیجان می گردید به طور ناخودآگاه به بدن شما نشانه هایی از خود نشان می‌دهد که بیانگر وجود هیجان در نهاد شماست. به طور مثال در زمان بروز خشم ممکن است دستان خود را مشت کنید ایا در زمان درگیری با استرس خود را به طور مرتب تکان بدهید یا با انگشتان دست خود کلنجار بروید.

افکار و باورها:

هیجانات به صورت فکرهای مختلف نیز خود را بروز می دهند. در زمان خشمگینی یا غمگین بودن یا در لحظاتی که دچار استرس می شوید، افکاری به سراغ شما می آیند که نشان دهنده هیجان شما است. در زمانی که غمگین هستید افکاری از قبیل: من آدم بدشانسی هستم، من بدبخت هستم، همیشه در موقعیت بد قرار می‌گیرم و… به سراغ شما می آید. در زمانی که سر زنده و خوشحال هستید دیگر این افکار را ندارید. اگر این افکار به سراغ شما می آید تنها به دلیل هیجانات شماست که می‌توانید با شناسایی دقیق آنها شناخت بهتری از هیجانات خود پیدا کنید.

اعمال:

در زمانی که هیجانی خاص را تجربه می نمایید رفتارهای خاص نیز از خود بروز می دهید. زمانی که ناراحت هستید شروع به گریه میکنید، زمانی که خشمگین و ناراحت هستید صدایتان را بالا برده و از کوره در می روید، درزمان اضطراب آرام و قرار ندارید و…. توجه نمودن به این گونه رفتارها و شما را از هیجانات درونی تان آگاه می سازد.

راه انداز ها:

بدون اینکه خود بدانید قرارگیری در برخی از موقعیت ها، مواجهه با برخی از افراد، رفتن به بعضی از مکان ها، مواجهه با برخی احساسات و افکار سبب می شود که هیجان خاص در شما به وجود آید. به این موارد عوامل راه انداز می گویند . خیلی خوب است که این عوامل راه انداز را شناسایی کرده و یادداشت نمایید. با شناسایی کمک آنها می‌توانید هیجانات را در خود پیش‌بینی نموده و برای مقابله با آنها مهیا گردید.

انگیزش ها:

یک فهرست تهیه نمایید و در آن بنویسید که افراد در شرایط و موقعیت های متفاوت باید به چه شکل رفتار نمایند. یا اینکه در برخورد با افراد متفاوت بهتر است چه رفتاری از خود بروز دهند. برای صحبت نمودن با شخصی که شما را آزرده کرده است بهتر است آرام صحبت کنید یا داد و هوار بزنید؟ رفتارهای خود را فهرست تهیه شده مقایسه نموده زیرا این کار سبب می شود که انگیزه در شما ایجاد گردد تا زمانی که دچار هیجان می گردید باکمک از معیارهای شایسته خویش، کنترل اوضاع و هیجانات را در دست بگیرید.

روش های مقابله با هیجانات منفی

• از شهر هیجانات خلاص گردید

اگر به هیجانات منفی شکل گرفته در خود در زمان مناسب توجه نکنید و یا آنها را نادیده گرفته، سرکوب یا انکار کنید، در آینده ای نه چندان دور به صورت نادرست مجبور به تخلیه آنها خواهید شد. آگاه شدن از هیجانات خود و دیگر افراد به شما کمک خواهد کرد پاسخ مناسبی در مقابل آنها داشته باشید.

• دستیابی به خودآگاهی بالا

هر فردی با توجه به ویژگی‌های شخصیتی ذاتی خود، برای التیام بخشیدن ناکامی ها و زخم های هیجانی گذشته، به صورت متفاوتی از خود عکس العمل بروز میدهد. خیلی از افراد سعی دارند آن را انکار کرده و هیجانات را پنهان نمایند. عده ای نیز هستند که هیجانات خود را با داد و فریاد، درگیری های فیزیکی و فحش و ناسزا نشان می دهند. پس اگر به شیوه ای صحیح در مقابل این هیجانات ایستادگی نکنیم منجر به بروز مشکلات اخلاقی می شویم. برای مهار این گونه هیجانات بهتر است که در ابتدا با واقعیت این احساس رو در رو شویم و آگاهی کامل نسبت به آن پیدا کنیم. همیشه آنها را برای خود حل نموده و آنها را کنار بگذاریم. برای شناسایی آنها لازم است که به خدا گاهی برسیم تا به درستی احساسات خود را در شرایط مختلف شناسایی نماییم.

• شناخت احساسات

در بیشتر مواقع افراد در موقعیت های مشابه به هم احساساتی متفاوت نشان میدهند که این نشان دهنده این است که انسان‌ها دارای شخصیت های متفاوتی هستند. آگاهی از این گونه تفاوت ها و هیجان ها می تواند شما را در مقابله با هیجانات منفی کمک کند.

• شناخت افکار

در صدد شناسایی افکار منفی در وجود خود برای تا بتوانید به بهترین شکل جلوی آنها را بگیرید. با شناخت بهتر افکار منفی این توانایی را پیدا می کنید که در موقعیت های ناخوشایند آنها را مهار نموده و خود آگاهی بیشتری کسب نمایید.

• با احساسات خویش صادق باشید

برای خیلی از ما پیش آمده است که به دلیل ترس از نوع برخورد دیگر افراد، هیجانات و احساسات خود را بیان می کنیم و از ابراز آنها نگران هستیم. به عنوان مثال دروغ میگوییم تا توجه و حمایت دیگر افراد را از دست ندهیم یا برخلاف میل باطنی خود مجبور هستیم احساسات را به شکلی دیگر نشان دهیم. این امر نشان می دهد که شخص با احساسات خویش صادق نیست.