بهداشت دهان و دندان
در این مقاله از شفاراه یگانه به بررسی دهان به عنوان اولین قسمت از دستگاه گوارش از لب ها شروع شده و به حلق ختم می شود. انجام عمل جویدن، صحبت کردن، خندیدن، چشیدن، گاز گرفتن و بلعیدن غذا با این ناحیه انجام میشود.
دهان شامل لب، زبان، کام، فک ها، دندان ها، لثه ها، دهان و های بزاقی است. در این منطقه دندان ها نقشی مهم و حیاتی دارند .
به طور کلی چهار نوع دندان داریم:
- دندان های پیش: شامل ۸ دندان که در جلو قرار گرفته و در زمان لبخند دیده می شوند. لبه های تیز و برنده داشته که غذا را می توانند خرد کنند.
- دندان های نیش در کناره های دندان های پیش جای گرفته و چهار عدد هستند. این دندان های تیز قادر به تکه تکه کردن غذا هستند.
- دندان های آسیای کوچک: هشت دندان هستند که در پشت دندانهای نیش واقع شده اند. این دندان ها دارای یک یا دو ریشه بوده و دارای نوک تیز هستند. وظیفه تکه تکه و ریز کردن غذا را به عهده دارند.
- دندان های آسیای بزرگ: شامل ۱۲ عدد دندان در قسمت خلفی دهان هستند که غالباً دارای دو یا سه ریشه هستند. روی سطح آن ها چندین برامدگی برای آسیاب کردن غذا وجود دارد.
در دندانهای شیری نیز همین نوع دندان ها دیده می شود اما دندان های آسیا ی کوچک وجود ندارند.
حضور دندان ها در داخل دهان به سه دوره تقسیم می شود: دندان های شیری، دندان های مختلط و دندانهای دائمی.
مشکلات دندان دراوردن:
از حدود ۶ ماهگی اولین دندان ها در دهان کودک و معمولاً فک پایین ظاهر می شود. دراوردن دندان با علائم زیر همراه است:
- قرمز شدن و التهاب لثه ها در محل رویش دندان
- برجستگی لثه و خارش در این نواحی
- خارج شدن آب از دهان کودک و زیاد شدن بزاق دهان
- بی قراری و گریه کودک
- بی خوابی
- نوک زدن دندان و ایجاد خارش
- بروز علائمی چون تب و اسهال
در این زمان بهترین کار برای کمک به رویش دندان ها تمیز کردن لثه ها توسط پارچه و گاز تمیز برای گاز گرفتن کودک است. مسواک انگشتی نیز گزینه مناسبی برای ماساژ لثه ها می باشد. قرار دادن در فریزر و سرد کردن مسواک انگشتی می تواند درد و ناراحتی لثه ها را موقتا برطرف نماید.
اهمیت دندان های شیری
خیلیها تصور میکنند که دندان های شیری موقت بوده و ارزش مراقبت ندارد. اما باید بدانید که دندان های شیری نیز وظایف زیادی را به عهده دارند:
راهنمای رویش صحیح دندانهای دائمی: وجود دندان های شیری فضای مناسبی را برای رویش دندان های دائمی به وجود میآورد .اگر دندانهای شیری زودتر از زمان مقرر از دست برود فضای مناسب برای دندان های دائمی از بین رفته وزمینه نامرتب شدن دندانهای دائمی فراهم می گردد.
کمک به تکامل و رشد صورت: عدم وجود داشتن دندان های شیری باعث بروز مشکلات و اختلال در رشد فک میشود.
نقش موثر در جویدن و هضم غذا: جویدن درست غذا زمینهساز تغذیه مناسب کودک بوده و حضور دندان های پوسیده و ناقص در فرایند هضم مناسب غذا اختلال ایجاد میکنند.
کمک به تکلم و بیان صحیح: با وجود دندان ها کودک بهتر می تواند صحبت کند و ارتباط بهتری با دیگران و همسن ها برقرار نماید.
آسیب به دندان های شیری و پوسیدگی آنها موجب آسیب رسیدن به جوانه دندان های دائمی و زیرین می شود. این آسیب می تواند زمینه ساز تغییر رنگ و کج شدن دندان های دائمی شود.
دندانهای آسیای اول دائمی( دندان ۶ سالگی)
این دندان ها معمولاً در ۶ سالگی رویش پیدا می کنند و برای همین به این نام نیز خوانده می شوند. این دندان پشت دندانهای دوم آسیای شیری شروع به رشد می کنند و هیچ دندانی نخواهد افتاد.
پوسیدگی دندان
میکروب ها باقی مانده غذاها را به اسید تبدیل می کند. این اسید به مرور مینای دندان را حل کرده و باعث پوسیدگی می شود. پوسیدگی میتواند از یک دندان به دندان دیگر سرایت کند. پلاک میکروبی یک لایه بی رنگ، چسبنده و متشکل از باکتری و مواد قندی است.
چهار عامل اصلی از عوامل موثر پوسیدگی دندان هستند:
- میکروب ها
- مواد قندی
- مقدار مقاومت شخص و دندان
- زمان
مکان های شایع پوسیدگی دندان:
بیشتر پوسیدگی ها در سه ناحیه به وقوع می پیوندند:
- شیارهای سطح جونده: در زمان ابتدایی رویش دندانهای آسیای دائمی، دارای شیارهای عمیق بوده که تجمع مواد غذایی داخل آن امکان پوسیدگی را افزایش می دهد.
- سطوح بین دندانی: به دلیل عدم دسترسی مسواک به این ناحیه و عدم استفاده از نخ دندان، تجمع مواد غذایی در این ناحیه موجب پوسیدگی می گردد.
- ناحیه اتصال لثه با دندان: پلاک ها در ناحیه طوق دندان جمع می شوند. اگر در هنگام مسواک زدن دقت کافی صورت نپذیرد پوسیدگی در این ناحیه به وجود می آید.
چه کسانی در معرض خطر پوسیدگی دندان قرار دارند؟
- کودکان بیش از بقیه گروه های سنی در معرض این خطر قرار دارند
- کسانی که به مقدار بالا غذای حاوی کربوهیدرات مصرف می کنند
- کسانی که آشنایی کمی با بهداشت دهان و دندان دارند
- افرادی که به مقدار مناسب فلوراید جذب نمی کنند
- کسانی که توانایی بهداشت دهان و دندان را ندارند
- افرادی که پدر مادرشان سابقه پوسیدگیدندان دارند
- کودکانی که دارای بیماریهای خاص بوده و تحت درمان قرار دارند.
نشانه های پوسیدگی دندان
باید دقت کنید و به نشانه ها توجه داشته باشید که پوسیدگی دندان ممکن است با یک یا چند عامل زیر خود را بروز دهد.
- تغییر رنگ مینای دندان: در محل پوسیدگی مینا، رنگ دندان قهوه ای یا سیاه می شود.
- در محل پوسیدگی دندان حفره و سوراخ ایجاد میشود به نحوی که فرد گمان می کند دندان او شکسته است.
- دندان ها حالتی حساس داشته و با خوردن غذاهای سرد و گرم دچار درد می شوند.
- حس درد در زمان قرار دادن دندان ها روی همدیگر
- بوی بد دهان یکی از نشانه های بروز پوسیدگی دندان هاست.
لثه و بیماریهای آن
در ابتدا باید بدانیم که لثه سالم چه علائم و نشانه هایی دارد:
یک لثه سالم رنگی صورتی دارد و از سفتی و قوام خوبی برخوردار است. شکل لثه مطابق با فرم و طرز قرار گرفتن دندان هاست. لبه های لثه حالت تیز داشته و روی دندان کشیده می شود. نباید هیچگونه ناهمواری یا لبه پهن بین دندان و لثه وجود داشته باشد.
رنگ صورتی و لبه های کاملا تیز از نشانه های اصلی سلامت لثه هاست.
التهاب لثه
بهداشت چشم هم جدی است و این بیماری در مراحل ابتدایی به صورت قرمزی، تورم و درد خود را نشان می دهد. در زمان مسواک زدن ممکن است خونریزی داشته باشد. در صورت عدم درمان باعث سفت شدن لثه و لقی دندان می گردد. زمانی که پلاک میکروبی موجود در دور لثه تمیز نشود التهاب لثه به وجود می آید. بهتر است در این شرایط جرم گیری دندان انجام شود.
جرم دندان
اگر پلاک میکروبی به مدت زیادی روی دندان باقی بماند و با مسواک و نخ دندان از بین نرود ن به لایه های سخت و زرد رنگ تبدیل می شود. این عارضه جرم دندان نامیده می شود. عواملی چون استعمال دخانیات و الکل نیز در به وجود آمدن این عارضه موثر است.
پوسیدگی دندان
بهداشت پوشت که از قدیمی ترین و شایع ترین مشکلات شناخته شده انسان است. عامل اصلی ایجاد پوسیدگی وجود پلاک میکروبی بر سطح دندان هاست. بهترین روش برای جلوگیری از این عارضه مسواک زدن مرتب دندان و خمیردندان حاوی فلوراید است. استفاده از نخ دندان و دهان شویه همراه با تغذیه مناسب می تواند از پوسیدگی دندان جلوگیری کند. با مراجعه منظم و دورهای به دندانپزشک و بررسی سلامت دهان و دندان می توان از این مشکل جلوگیری کرد.
استفاده از مسواک و خمیر دندان
از بهترین روش های تمیز کردن دهان و دندان مسواک است. بهتر است این فرهنگ از دوران کودکی آموزش داده شود. هدف اصلی از مسواک زدن پاک کردن پلاک میکروبی از روی سطح دندان و لثه می باشد. تمیز کردن و مسواک کردن دندان ها از همان ابتدای رویش دندان با مسواک انگشتی باید شروع گردد. شرایط ایده آل آن است که بعد از هر بار مصرف مواد غذایی دندان ها مسواک گردند.
انتخاب یک مسواک خوب
در انتخاب یک مسواک خوب باید در ابتدا به جنس موهای مسواک دقت کرد. موهای مسواک از جنس نایلون و سر آن گرد باشد.
موهای مسواک نیز باید با کیفیت و به صورت مرتب و منظم قرار گرفته باشد.
اندازه مسواک با توجه به سن و آناتومی دهان باید متناسب انتخاب شود.
شکل مسواک نیز می تواند در بهتر تمیز شدن دندان نقش موثر داشته باشد
خمیر دندان
امروزه اکثرخمیر دندان ها حاوی فلوراید است که باعث مقاوم شدن دندان ها در برابر پوسیدگی می گردد. در خمیر دندان ها موادی وجود دارد که باعث از بین رفتن پلاک، رنگدانه و رسوبات می شود. از موادی خوشبو و معطر ساخته شده که دهان را نیز خوشبو خواهد کرد.
روش درست مسواک زدن
ابتدا دهان را با آب شسته و اندازه یک نخود از خمیر دندان روی مسواک قرار دهید. دندان های پایین و بالا باید به صورت جداگانه مسواک شوند. مسواک کردن صحیح از قسمت عقب یک سمت دهان شروع شده و به ترتیب کلیه سطوح خارجی و داخلی و جونده دندان مسواک زده می شود. هنگام مسواک کردن موهای مسواک باید زاویه ۴۵ درجه با محور طولی دندان ها داشته باشند. حرکت لرزشی روی دندان ها باید حدود ۱۵ تا ۲۰ بار برای هر دندان صورت پذیرد. حرکت مسواک باید از سمت لثه به سمت سطح جونده باشد.
استفاده از نخ دندان
باید بدانید که سطوح بین دندان با مسواک تمیز نمی گردد تنها با استفاده از نخ دندان می توان این سطوح را نظافت کرد. دقت داشته باشید که از هر چیزی به عنوان نخ دندان استفاده ننمایید. نخ دندان را تنها از داروخانه ها تهیه کنید.
رژیم غذایی و سلامت دهان و دندان
نوع تغذیه و رژیم غذایی در رشد دندان، سلامت مخاط دهان و بافت لثه، جلوگیری و کنترل بیماری های دهان و استحکام استخوان نقشی حیاتی دارد. بسیاری از افراد که دچار پوسیدگی دندان می شوند دچار سوء تغذیه و الگوی تغذیه ای نامناسب بوده اند.
توصیه های غذایی جهت سلامت دهان و دندان
- بهتر است به جای میان وعده هایی همچون چیزهای شیرین از میوه های تازه، ماست، انواع مغزیجات و… استفاده شود.
- سعی کنید مصرف مواد قندی تنها محدود به وعدههای اصلی غذایی باشد.
- در صورت مصرف مواد قندی بلافاصله دندان ها باید مسواک زده شوند.
- فست فود، شکلات و شیرینی، نوشابه و مواد اینچنینی نباید به صورت روزانه به کودک داده شود.
- اگر به کودک شربت و داروهای شیرین داده می شود بهتر است برای پاک شدن سطح دندان ها آب زیادی مصرف گردد.
- استفاده کردن از محصولات لبنی در انتهای وعده غذایی باعث کاهش حالت اسیدی در دهان می شود.
- در صورت استفاده از مواد شیرین استفاده از شیر به طور همزمان توصیه می گردد.
- بهتر است بین وعدههای اصلی غذا آب خورده شود.
- در صورت تمایل به مصرف آدامس، انواع بدون قند آن استفاده گردد.
- در هنگامی که نوشیدنی های اسیدی مانند آب پرتقال مصرف می کنید، نباید بلافاصله اقدام به مسواک زدن کنید. این کار موجب سایش دندان میشود.
بوی بد دهان
بوی بد دهان نباید با بوی آزار دهنده ناشی از خوردن مواد خاص اشتباه گرفته شود. چنانچه فرد به صورت همیشگی بوی تنفس بدی داشته باشد باید به عنوان بوی بد دهان مورد بررسی قرار گیرد. بهتر است به پزشک مراجعه شده تا علل اصلی این مشکل شناسایی گردد. علت بوی بد دهان به دو دسته کلی تقسیم می شود. عوامل داخلی بوی بد دهان و عوامل خارجی بوی بد دهان.
عوامل داخلی بوی بد دهان:
- عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و استفاده نکردن از مسواک
- اشکال در ترشح بزاق یا قطع جریان بزاق
- وجود دندان های پوسیده و عفونی در دهان
- گیر کردن غذا در لای دندان هایی که به صورت نامنظم قرار گرفته است.
- بیماری های لثه
- بوی ناشی از سطح زبان
- وجود پروتز های نامناسب دندان
- جراحی دهان و عدم توجه به توصیه های پزشک
- وجود ضایعات بدخیم در ناحیه دهان
عوامل خارجی بوی بد دهان:
- وجود بیماری های بینی و تنفسی
- داشتن سینوزیت
- بیماری های دستگاه تنفسی فوقانی
- به وجود آمدن بیماری های ریوی
- بیماری های دستگاه گوارش
- به وجود آمدن تغییرات هورمونی در زمان بلوغ و یا بروز حاملگی
- بیماری دیابت
- مصرف الکل و انواع دخانیات
- وجود انواع بیماری های سیستمیک
امروزه بهداشت دهان و دندان نقش مهمی در سلامت، زیبایی و روابط اجتماعی دارد. با آموزش و یاد دادن بهداشت دهان و دندان به کودکان و اعضای خانواده زندگی و اموزش سبک زندگی سالم از آن را تجربه کنید.
درباره عرفان کیهانی نژاد
عرفان کیهانی نژاد متخصص دیجیتال مارکتینگ میباشد که اکنون در این وبسایت به مدیریت سئو و بهینه سازی این وبسایت پرداخته
سایر نوشته های عرفان کیهانی نژاد
دیدگاهتان را بنویسید